The Summer Solstice by Nick Joaquin

The Summer Solstice
Nick Joaquin

THE MORETAS WERE spending St. John’s Day with the children’s grandfather, whose feast day it was. Doña Lupeng awoke feeling faint with the heat, a sound of screaming in her ears. In the dining room the three boys already attired in their holiday suits, were at breakfast, and came crowding around her, talking all at once. “How long you have slept, Mama!”“We thought you were never getting up!”“Do we leave at once, huh? Are we going now?”“Hush, hush I implore you! Now look: your father has a headache, and so have I. So be quiet this instant—or no one goes to Grandfather.”Though it was only seven by the clock the house was already a furnace, the windows dilating with the harsh light and the air already burning with the immense, intense fever of noon.She found the children’s nurse working in the kitchen. “And why is it you who are preparing breakfast? Where is Amada?” But without waiting for an answer she went to the backdoor and opened it, and the screaming in her ears became wild screaming in the stables across the yard. “Oh my God!” she groaned and, grasping her skirts, hurried across the yard.In the stables Entoy, the driver, apparently deaf to the screams, was hitching the pair of piebald ponies to the coach.“Not the closed coach, Entoy! The open carriage!” shouted Doña Lupeng as she came up.“But the dust, señora—““I know, but better to be dirty than to be boiled alive. And what ails your wife, eh? Have you been beating her again?”“Oh no, señora: I have not touched her.”“Then why is she screaming? Is she ill?”“I do not think so. But how do I know? You can go and see for yourself, señora. She is up there.”When Doña Lupeng entered the room, the big half-naked woman sprawled across the bamboo bed stopped screaming. Doña Lupeng was shocked. “What is this Amada? Why are you still in bed at this hour? And in such a posture! Come, get up at once. You should be ashamed!”But the woman on the bed merely stared. Her sweat-beaded brows contracted, as if in an effort to understand. Then her face relax her mouth sagged open humorously and, rolling over on her back and spreading out her big soft arms and legs, she began noiselessly quaking with laughter—the mute mirth jerking in her throat; the moist pile of her flesh quivering like brown jelly. Saliva dribbled from the corners of her mouth.Doña Lupeng blushed, looking around helplessly, and seeing that Entoy had followed and was leaning in the doorway, watching stolidly, she blushed again. The room reeked hotly of intimate odors. She averted her eyes from the laughing woman on the bed, in whose nakedness she seemed so to participate that she was ashamed to look directly at the man in the doorway.“Tell me, Entoy: has she had been to the Tadtarin?”“Yes, señora. Last night.”“But I forbade her to go! And I forbade you to let her go!”“I could do nothing.”“Why, you beat her at the least pretext!”“But now I dare not touch her.”“Oh, and why not?”“It is the day of St. John: the spirit is in her.”“But, man—““It is true, señora. The spirit is in her. She is the Tadtarin. She must do as she pleases. Otherwise, the grain would not grow, the trees would bear no fruit, the rivers would give no fish, and the animals would die.”“Naku, I did no know your wife was so powerful, Entoy.”“At such times she is not my wife: she is the wife of the river, she is the wife of the crocodile, she is the wife of the moon.”“BUT HOW CAN they still believe such things?” demanded Doña Lupeng of her husband as they drove in the open carriage through the pastoral countryside that was the arrabal of Paco in the 1850’s.Don Paeng darted a sidelong glance at his wife, by which he intimated that the subject was not a proper one for the children, who were sitting opposite, facing their parents.Don Paeng, drowsily stroking his moustaches, his eyes closed against the hot light, merely shrugged.“And you should have seen that Entoy,” continued his wife. “You know how the brute treats her: she cannot say a word but he thrashes her. But this morning he stood as meek as a lamb while she screamed and screamed. He seemed actually in awe of her, do you know—actually afraid of her!”“Oh, look, boys—here comes the St. John!” cried Doña Lupeng, and she sprang up in the swaying carriage, propping one hand on her husband’s shoulder wile the other she held up her silk parasol.And “Here come the men with their St. John!” cried voices up and down the countryside. People in wet clothes dripping with well-water, ditch-water and river-water came running across the hot woods and fields and meadows, brandishing cans of water, wetting each other uproariously, and shouting San Juan! San Juan! as they ran to meet the procession.Up the road, stirring a cloud of dust, and gaily bedrenched by the crowds gathered along the wayside, a concourse of young men clad only in soggy trousers were carrying aloft an image of the Precursor. Their teeth flashed white in their laughing faces and their hot bodies glowed crimson as they pranced past, shrouded in fiery dust, singing and shouting and waving their arms: the St. John riding swiftly above the sea of dark heads and glittering in the noon sun—a fine, blonde, heroic St. John: very male, very arrogant: the Lord of Summer indeed; the Lord of Light and Heat—erect and godly virile above the prone and female earth—while the worshippers danced and the dust thickened and the animals reared and roared and the merciless fires came raining down form the skies—the relentlessly upon field and river and town and winding road, and upon the joyous throng of young men against whose uproar a couple of seminarians in muddy cassocks vainly intoned the hymn of the noon god: That we, thy servants, in chorus May praise thee, our tongues restore us…But Doña Lupeng, standing in the stopped carriage, looking very young and elegant in her white frock, under the twirling parasol, stared down on the passing male horde with increasing annoyance. The insolent man-smell of their bodies rose all about her—wave upon wave of it—enveloping her, assaulting her senses, till she felt faint with it and pressed a handkerchief to her nose. And as she glanced at her husband and saw with what a smug smile he was watching the revelers, her annoyance deepened. When he bade her sit down because all eyes were turned on her, she pretended not to hear; stood up even straighter, as if to defy those rude creatures flaunting their manhood in the sun.And she wondered peevishly what the braggarts were being so cocky about? For this arrogance, this pride, this bluff male health of theirs was (she told herself) founded on the impregnable virtue of generations of good women. The boobies were so sure of themselves because they had always been sure of their wives. “All the sisters being virtuous, all the brothers are brave,” thought Doña Lupeng, with a bitterness that rather surprised her. Women had built it up: this poise of the male. Ah, and women could destroy it, too! She recalled, vindictively, this morning’s scene at the stables: Amada naked and screaming in bed whiled from the doorway her lord and master looked on in meek silence. And was it not the mystery of a woman in her flowers that had restored the tongue of that old Hebrew prophet?“Look, Lupeng, they have all passed now,” Don Paeng was saying, “Do you mean to stand all the way?”She looked around in surprise and hastily sat down. The children tittered, and the carriage started.“Has the heat gone to your head, woman?” asked Don Paeng, smiling. The children burst frankly into laughter.Their mother colored and hung her head. She was beginning to feel ashamed of the thoughts that had filled her mind. They seemed improper—almost obscene—and the discovery of such depths of wickedness in herself appalled her. She moved closer to her husband to share the parasol with him.“And did you see our young cousin Guido?” he asked.“Oh, was he in that crowd?”“A European education does not seem to have spoiled his taste for country pleasures.”“I did not see him.”“He waved and waved.”“The poor boy. He will feel hurt. But truly, Paeng. I did not see him.”“Well, that is always a woman’s privilege.”BUT WHEN THAT afternoon, at the grandfather’s, the young Guido presented himself, properly attired and brushed and scented, Doña Lupeng was so charming and gracious with him that he was enchanted and gazed after her all afternoon with enamored eyes.This was the time when our young men were all going to Europe and bringing back with them, not the Age of Victoria, but the Age of Byron. The young Guido knew nothing of Darwin and evolution; he knew everything about Napoleon and the Revolution. When Doña Lupeng expressed surprise at his presence that morning in the St. John’s crowd, he laughed in her face.“But I adore these old fiestas of ours! They are so romantic! Last night, do you know, we walked all the way through the woods, I and some boys, to see the procession of the Tadtarin.”“And was that romantic too?” asked Doña Lupeng.“It was weird. It made my flesh crawl. All those women in such a mystic frenzy! And she who was the Tadtarin last night—she was a figure right out of a flamenco!”“I fear to disenchant you, Guido—but that woman happens to be our cook.”“She is beautiful.”“Our Amada beautiful? But she is old and fat!”“She is beautiful—as that old tree you are leaning on is beautiful,” calmly insisted the young man, mocking her with his eyes.They were out in the buzzing orchard, among the ripe mangoes; Doña Lupeng seated on the grass, her legs tucked beneath her, and the young man sprawled flat on his belly, gazing up at her, his face moist with sweat. The children were chasing dragonflies. The sun stood still in the west. The long day refused to end. From the house came the sudden roaring laughter of the men playing cards.“Beautiful! Romantic! Adorable! Are those the only words you learned in Europe?” cried Doña Lupeng, feeling very annoyed with this young man whose eyes adored her one moment and mocked her the next.“Ah, I also learned to open my eyes over there—to see the holiness and the mystery of what is vulgar.”“And what is so holy and mysterious about—about the Tadtarin, for instance?”“I do not know. I can only feel it. And it frightens me. Those rituals come to us from the earliest dawn of the world. And the dominant figure is not the male but the female.”“But they are in honor of St. John.”“What has your St. John to do with them? Those women worship a more ancient lord. Why, do you know that no man may join those rites unless he first puts on some article of women’s apparel and—““And what did you put on, Guido?”“How sharp you are! Oh, I made such love to a toothless old hag there that she pulled off her stocking for me. And I pulled it on, over my arm, like a glove. How your husband would have despised me!”“But what on earth does it mean?”“I think it is to remind us men that once upon a time you women were supreme and we men were the slaves.”“But surely there have always been kings?”“Oh, no. The queen came before the king, and the priestess before the priest, and the moon before the sun.”“The moon?”“—who is the Lord of the women.”“Why?”“Because the tides of women, like the tides of the sea, are tides of the moon. Because the first blood -But what is the matter, Lupe? Oh, have I offended you?”“Is this how they talk to decent women in Europe?”“They do not talk to women, they pray to them—as men did in the dawn of the world.”“Oh, you are mad! mad!”“Why are you so afraid, Lupe?”“I afraid? And of whom? My dear boy, you still have your mother’s milk in your mouth. I only wish you to remember that I am a married woman.”“I remember that you are a woman, yes. A beautiful woman. And why not? Did you turn into some dreadful monster when you married? Did you stop being a woman? Did you stop being beautiful? Then why should my eyes not tell you what you are—just because you are married?”“Ah, this is too much now!” cried Doña Lupeng, and she rose to her feet.“Do not go, I implore you! Have pity on me!”“No more of your comedy, Guido! And besides—where have those children gone to! I must go after them.”As she lifted her skirts to walk away, the young man, propping up his elbows, dragged himself forward on the ground and solemnly kissed the tips of her shoes. She stared down in sudden horror, transfixed—and he felt her violent shudder. She backed away slowly, still staring; then turned and fled toward the house.ON THE WAY home that evening Don Paeng noticed that his wife was in a mood. They were alone in the carriage: the children were staying overnight at their grandfather’s. The heat had not subsided. It was heat without gradations: that knew no twilights and no dawns; that was still there, after the sun had set; that would be there already, before the sun had risen.“Has young Guido been annoying you?” asked Don Paeng.“Yes! All afternoon.”“These young men today—what a disgrace they are! I felt embarrassed as a man to see him following you about with those eyes of a whipped dog.”She glanced at him coldly. “And was that all you felt, Paeng? embarrassed—as a man?”“A good husband has constant confidence in the good sense of his wife,” he pronounced grandly, and smiled at her.But she drew away; huddled herself in the other corner. “He kissed my feet,” she told him disdainfully, her eyes on his face.He frowned and made a gesture of distaste. “Do you see? They have the instincts, the style of the canalla! To kiss a woman’s feet, to follow her like a dog, to adore her like a slave –”“Is it so shameful for a man to adore women?”“A gentleman loves and respects Woman. The cads and lunatics—they ‘adore’ the women.”“But maybe we do not want to be loved and respected—but to be adored.”But when they reached home she did not lie down but wandered listlessly through the empty house. When Don Paeng, having bathed and changed, came down from the bedroom, he found her in the dark parlour seated at the harp and plucking out a tune, still in her white frock and shoes.“How can you bear those hot clothes, Lupeng? And why the darkness? Order someone to bring light in here.”“There is no one, they have all gone to see the Tadtarin.”“A pack of loafers we are feeding!”She had risen and gone to the window. He approached and stood behind her, grasped her elbows and, stooping, kissed the nape of her neck. But she stood still, not responding, and he released her sulkily. She turned around to face him.“Listen, Paeng. I want to see it, too. The Tadtarin, I mean. I have not seen it since I was a little girl. And tonight is the last night.”“You must be crazy! Only low people go there. And I thought you had a headache?” He was still sulking.“But I want to go! My head aches worse in the house. For a favor, Paeng.”“I told you: No! go and take those clothes off. But, woman, whatever has got into you!” he strode off to the table, opened the box of cigars, took one, banged the lid shut, bit off an end of the cigar, and glared about for a light.She was still standing by the window and her chin was up.“Very well, if you do want to come, do not come—but I am going.”“I warn you, Lupe; do not provoke me!”“I will go with Amada. Entoy can take us. You cannot forbid me, Paeng. There is nothing wrong with it. I am not a child.”But standing very straight in her white frock, her eyes shining in the dark and her chin thrust up, she looked so young, so fragile, that his heart was touched. He sighed, smiled ruefully, and shrugged his shoulders.“Yes, the heat ahs touched you in the head, Lupeng. And since you are so set on it—very well, let us go. Come, have the coach ordered!”THE CULT OF the Tadtarin is celebrated on three days: the feast of St. John and the two preceding days. On the first night, a young girl heads the procession; on the second, a mature woman; and on the third, a very old woman who dies and comes to life again. In these processions, as in those of Pakil and Obando, everyone dances.Around the tiny plaza in front of the barrio chapel, quite a stream of carriages was flowing leisurely. The Moretas were constantly being hailed from the other vehicles. The plaza itself and the sidewalks were filled with chattering, strolling, profusely sweating people. More people were crowded on the balconies and windows of the houses. The moon had not yet risen; the black night smoldered; in the windless sky the lightning’s abruptly branching fire seemed the nerves of the tortured air made visible.“Here they come now!” cried the people on the balconies.And “Here come the women with their St. John!” cried the people on the sidewalks, surging forth on the street. The carriages halted and their occupants descended. The plaza rang with the shouts of people and the neighing of horses—and with another keener sound: a sound as of sea-waves steadily rolling nearer.The crowd parted, and up the street came the prancing, screaming, writhing women, their eyes wild, black shawls flying around their shoulders, and their long hair streaming and covered with leaves and flowers. But the Tadtarin, a small old woman with white hair, walked with calm dignity in the midst of the female tumult, a wand in one hand, a bunch of seedling in the other. Behind her, a group of girls bore aloft a little black image of the Baptist—a crude, primitive, grotesque image, its big-eyed head too big for its puny naked torso, bobbing and swaying above the hysterical female horde and looking at once so comical and so pathetic that Don Paeng, watching with his wife on the sidewalk, was outraged. The image seemed to be crying for help, to be struggling to escape—a St. John indeed in the hands of the Herodias; a doomed captive these witches were subjecting first to their derision; a gross and brutal caricature of his sex.Don Paeng flushed hotly: he felt that all those women had personally insulted him. He turned to his wife, to take her away—but she was watching greedily, taut and breathless, her head thrust forward and her eyes bulging, the teeth bared in the slack mouth, and the sweat gleaning on her face. Don Paeng was horrified. He grasped her arm—but just then a flash of lightning blazed and the screaming women fell silent: the Tadtarin was about to die.The old woman closed her eyes and bowed her head and sank slowly to her knees. A pallet was brought and set on the ground and she was laid in it and her face covered with a shroud. Her hands still clutched the wand and the seedlings. The women drew away, leaving her in a cleared space. They covered their heads with their black shawls and began wailing softly, unhumanly—a hushed, animal keening. Overhead the sky was brightening, silver light defined the rooftops. When the moon rose and flooded with hot brilliance the moveless crowded square, the black-shawled women stopped wailing and a girl approached and unshrouded the Tadtarin, who opened her eyes and sat up, her face lifted to the moonlight. She rose to her feet and extended the wand and the seedlings and the women joined in a mighty shout. They pulled off and waved their shawls and whirled and began dancing again—laughing and dancing with such joyous exciting abandon that the people in the square and on the sidewalk, and even those on the balconies, were soon laughing and dancing, too. Girls broke away from their parents and wives from their husbands to join in the orgy. “Come, let us go now,” said Don Paeng to his wife. She was shaking with fascination; tears trembled on her lashes; but she nodded meekly and allowed herself to be led away. But suddenly she pulled free from his grasp, darted off, and ran into the crowd of dancing women.She flung her hands to her hair and whirled and her hair came undone. Then, planting her arms akimbo, she began to trip a nimble measure, an indistinctive folk-movement. She tossed her head back and her arched throat bloomed whitely. Her eyes brimmed with moonlight, and her mouth with laughter.Don Paeng ran after her, shouting her name, but she laughed and shook her head and darted deeper into the dense maze of procession, which was moving again, towards the chapel. He followed her, shouting; she eluded him, laughing—and through the thick of the female horde they lost and found and lost each other again—she, dancing and he pursuing—till, carried along by the tide, they were both swallowed up into the hot, packed, turbulent darkness of the chapel. Inside poured the entire procession, and Don Paeng, finding himself trapped tight among milling female bodies, struggled with sudden panic to fight his way out. Angry voices rose all about him in the stifling darkness.“Hoy you are crushing my feet!”“And let go of my shawl, my shawl!”“Stop pushing, shameless one, or I kick you!”“Let me pass, let me pass, you harlots!” cried Don Paeng.“Abah, it is a man!”“How dare he come in here?”“Break his head!”“Throw the animal out!””Throw him out! Throw him out!” shrieked the voices, and Don Paeng found himself surrounded by a swarm of gleaming eyes.Terror possessed him and he struck out savagely with both fists, with all his strength—but they closed in as savagely: solid walls of flesh that crushed upon him and pinned his arms helpless, while unseen hands struck and struck his face, and ravaged his hair and clothes, and clawed at his flesh, as—kicked and buffeted, his eyes blind and his torn mouth salty with blood—he was pushed down, down to his knees, and half-shoved, half-dragged to the doorway and rolled out to the street. He picked himself up at once and walked away with a dignity that forbade the crowd gathered outside to laugh or to pity. Entoy came running to meet him.“But what has happened to you, Don Paeng?”“Nothing. Where is the coach?”“Just over there, sir. But you are wounded in the face!”“No, these are only scratches. Go and get the señora. We are going home.”When she entered the coach and saw his bruised face and torn clothing, she smiled coolly. “What a sight you are, man! What have you done with yourself?”And when he did not answer: “Why, have they pulled out his tongue too?” she wondered aloud.AND WHEN THEY are home and stood facing each other in the bedroom, she was still as light-hearted.“What are you going to do, Rafael?”“I am going to give you a whipping.”“But why?”“Because you have behaved tonight like a lewd woman.”“How I behaved tonight is what I am. If you call that lewd, then I was always a lewd woman and a whipping will not change me—though you whipped me till I died.”“I want this madness to die in you.”“No, you want me to pay for your bruises.”He flushed darkly. “How can you say that, Lupe?”“Because it is true. You have been whipped by the women and now you think to avenge yourself by whipping me.”His shoulders sagged and his face dulled. “If you can think that of me –”“You could think me a lewd woman!” “Oh, how do I know what to think of you? I was sure I knew you as I knew myself. But now you are as distant and strange to me as a female Turk in Africa.” “Yet you would dare whip me –” “Because I love you, because I respect you.”“And because if you ceased to respect me you would cease to respect yourself?”“Ah, I did not say that!”“Then why not say it? It is true. And you want to say it, you want to say it!”But he struggled against her power. “Why should I want to?” he demanded peevishly.“Because, either you must say it—or you must whip me,” she taunted. Her eyes were upon him and the shameful fear that had unmanned him in the dark chapel possessed him again. His legs had turned to water; it was a monstrous agony to remain standing. But she was waiting for him to speak, forcing him to speak.“No, I cannot whip you!” he confessed miserably.“Then say it! Say it!” she cried, pounding her clenched fists together. “Why suffer and suffer? And in the end you would only submit.” But he still struggled stubbornly. “Is it not enough that you have me helpless? Is it not enough that I feel what you want me feel?”But she shook her head furiously. “Until you have said to me, there can be no peace between us.”He was exhausted at last; he sank heavily to his knees, breathing hard and streaming with sweat, his fine body curiously diminished now in its ravaged apparel. “I adore you, Lupe,” he said tonelessly.She strained forward avidly, “What? What did you say?” she screamed.And he, in his dead voice: “That I adore you. That I adore you. That I worship you. That the air you breathe and the ground you tread is so holy to me. That I am your dog, your slave...”But it was still not enough. Her fists were still clenched, and she cried: “Then come, crawl on the floor, and kiss my feet!”Without moment’s hesitation, he sprawled down flat and, working his arms and legs, gaspingly clawed his way across the floor, like a great agonized lizard, the woman steadily backing away as he approached, her eyes watching him avidly, her nostrils dilating, till behind her loomed the open window, the huge glittering moon, the rapid flashes of lightning. she stopped, panting, and leaned against the sill. He lay exhausted at her feet, his face flat on the floor.She raised her skirts and contemptuously thrust out a naked foot. He lifted his dripping face and touched his bruised lips to her toes; lifted his hands and grasped the white foot and kiss it savagely - kissed the step, the sole, the frail ankle - while she bit her lips and clutched in pain at the whole windowsill her body and her loose hair streaming out the window - streaming fluid and black in the white night where the huge moon glowed like a sun and the dry air flamed into lightning and the pure heat burned with the immense intense fever of noon.

BYE,BYE

Teoryang Pampanitikan

Teoryang Klasismo/Klasisismo

v Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan.

Teoryang Humanismo

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.

Teoryang Imahismo

v Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-adka na higit na madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.

Teoryang Realismo

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaefektibo ng kanyang sinulat.

Teoryang Feminismo

v Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan ay ipimayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.

Teoryang Arkitaypal

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga mambabasa.

Teoryang Formalismo/Formalistiko

v Ang layunin ng panitikan ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng may-akda sa kanyang panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa – walang labis at walang kulang. Walang simbolismo at hindi humihingi ng higit na malalimang pagsusuri’t pang-unawa.

Teoryang Saykolohikal/Sikolohikal

v Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito.

Teoryang Eksistensyalismo

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence).

Teoryang Romantisismo

v Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.

Teoryang Markismo/Marxismo

v Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng pang-ekononiyang kahirapan at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan sa adka ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.

Teoryang Sosyolohikal

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na suliranin.

Teoryang Moralistiko

v Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan nito.

Teoryang Bayograpikal

v Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-akda. Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng may-akda na siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga “pinaka” na inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan sa mundo.

Teoryang Queer

v Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan sa mga homosexual. Kung ang mga babae ay may feminismo ang mga homosexual naman ay queer.

Teoryang Historikal

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan au bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.

Teoryang Kultural

v Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng may-akda sa mga hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyon minana at ipasa sa mga sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.

Teoryang Feminismo-Markismo

v Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang iba’t ibang paraan ng kababaihan sa pagtugon sa suliraning kanyang kinakaharap. Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa prostitusyon bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa halip na ito’y kasamaan at suliranin ng lipunan.

Teoryang Dekonstraksyon

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw ang nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais iparating ay ang kabuuan ng pagtao at mundo.

Bye Bye by Mariah Carey

Bye Bye by Mariah Carey

This is for my peoples
Who just lost somebody
Your best friend, your baby
Your man or your lady
Put your hand way up high
We will never say bye
No, no, no

Mamas, daddies, sisters, brothers
Friends and cousins
This is for my peoples
Who lost their grandmothers
Lift your head to the sky
Cause we will never say bye

As a child there were them times
I didn't get it
But you kept me in line
I didn't know why
You didn't show up sometimes
On Sunday mornings and I missed you
But I'm glad we talked through

All them grown folk things
Separation brings
You never let me know it
You never let it show
Because you loved me and obviously
There's so much more left to say
If you were with me today
Face to face

I never knew I could hurt like this
And everyday life goes on I wish
I could talk to you for a while
Miss you but I try not to cry
As time goes by

And it's true that you've
Reached a better place
Still I'd give the world to see your face
And be right here next to you
But it's like you're gone too soon
Now the hardest thing to do is say

Bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye

You never got a chance to see
How good I've done
And you never got to
See me back at number one
I wish that you were here
To celebrate together
I wish that we could
Spend the holidays together

I remember when you used to
Tuck me in at night
With the teddy bear you gave me
That I held so tight
I thought you were so strong
You'd make it through whatever
It's so hard to accept the fact
You're gone forever

I never knew I could hurt like this
And everyday life goes on I wish
I could talk to you for a while
Miss you but I try not to cry
As time goes by

And it's true that you've
Reached a better place
Still I'd give the world to see your face
And be right here next to you
But it's like you're gone too soon
Now the hardest thing to do is say

Bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye

This is for my peoples
Who just lost somebody
Your best friend, your baby
Your man or your lady
Put your hand way up high
We will never say bye

Mamas, daddies, sisters, brothers
Friends and cousins
This is for my peoples
Who lost their grandmothers
Lift your head to the sky
Cause we will never say bye, bye.

I never knew I could hurt like this
And everyday life goes on I wish
I could talk to you for a while
Miss you but I try not to cry
As time goes by

And it's true that you've
Reached a better place
Still I'd give the world to see your face
And be right here next to you
But it's like you're gone too soon
Now the hardest thing to do is say

Bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye, bye bye, bye bye
Bye bye

Ang Paglilitis Ni Mang Serapio by Paul Dumol full script

Unang Tagapagtanong: (Sa Ikalawang Tagapagtanong) O, sige na.

Ikalawang Tagapagtanong: Sige. (Lalakad sila sa harap ng kanilang mesa)

Dalawang Tagapagtanong: (Sa mga manonood) Narito ho kayo upang panoorin ang isang paglilitis, dahila’y ang krimen ng isang pulubing huling- huli namin. Si Mang Serapiong pisak at surutin. (Tatakbo sila sa kanilang mesa.) Dalhin dito ang nasasakdal! Dalhin dito ang nasasakdal! Dalhin dito ang nasasakdal! Dalhin dito agad!

(Hahalakhak, hihiyaw, at papalakpak ang mga Pulubi. Hihilahin ng dalawang bantay si Mang Serapio sa gitna ng silid at iiwan doon. Katahimikan.)

Unang Tagapagtanong: Magandang gabi, ginoo.

Serapio: Magandang gabi rin ho. (Sandaling titigil) Mga ginoo –

Dalawang Tagapagtanong: Silencio!

Unang Tagapagtanong: Huwag kang magsalita habang kami’y nagsasalita.

Ikalawang Tagapagtanong: Bastos ang nagsasalita habang may nagsasalita pa.

Unang Tagapagtanong: (Sa mga manonood) Patawarin ho ninyo siya. Talagang ganyan ho ang waLang kapangyarihang tulad niya: mangmang, at yan nga ang suliranin ng mga may kapangyarihang, tulad namin.

Ikalawang Tagapagtanong: Tumindig ka nang matuwid!

Unang Tagapagtanong: Ba’t ka ba galaw nang galaw?

Serapio: Gusto ko lang malaman kung ano ang krimen ko. (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Hindi mo ba alam?

Serapio: Hindi ho.

Unang Tagapagtanong: A, problema mo na ‘yon. (Sa mga manonood) Pag-aaruga ng bata ang krimen niya. (Biglang titindig ang tatlong saksi)

Tatlong saksi: Pag-aaruga, pag-aaruga, pag-aaruga ng bata.

Unang tagapagtanong: (Sa mga manonood) Krimen sapagkat ang pag-aaruga ng bata ay panunuksong gumasta.Samakatuwid nawawalan ng pera ang federacion. Nahuli siya ng tatlong kasapi nitong federacion. Narinig siyang nagsasalita sa anak niya at alam pa nila ang pangalan ng anak niya- Sol. Pormalidad na lamang itong paglilitis.

Hukom: Pormalidad na rin ho ang hatol ko.

Unang tagapagtanong: Ang parusa niya ay nais panoorin nitong mga pulubi. Siya’y bubulagin. (Bubungisngis at tatawa ang mga pulubi) Ginoong Serapio, mabuti ba’ng tulog mo?

Serapio: Oho.

Ikalawang Tagapagtanong: Nakakain ka na ba?

Serapio: Oho.

Unang tagapagtanong: Magaling! Handang-handa ka sa paglilitis mo. Ilang araw mo nan g suot ‘yang kamisedentro mo?

Ikalawang Tagapagtanong: Ikaw ba’y naghilamos na?

Unang Tagapagtanong: Naligo?

Ikalawang Tagapagtanong: Nagpunas man lang?

Unang Tagapagtanong: (Sa bantay) Na-spray mo na ba siya?

Hukom: (Pupukpukin nang dalawang beses ang kanyang podium) Ituloy ang paglilitis! (Sa mga manonood) Sa siyam na taon sa federaciong ito bilang hukom, wala pa akong nakikilalang tagapagtanong na kasindaldal nitong dalawa. (Pupukpukin nang dalawang beses ang kanyang podium) Ituloy ang paglilitis?

Unang Tagapagtanong: Bueno! Ginoong Serapio, sabihin mo sa amin- (Babatuhin si Serapio ng ikalawang tagapagtanong ng yeso o anumang maliit na bagay)

Ikalawang Tagapagtanong: Tumindig ka ng matuwid!

Unang Tagapagtanong: Sabihin mo sa amin ang pangalan mo.

Ikalawang tagapagtanong: Pangalan!

Serapio: Serapio, ho.

Unang Tagapagtanong: (Sa Ikalawang Tagapagtanong) Serapio.

Ikalawang tagapagtanong: Serapio?

Unang Tagapagtanong: Serapio?

Serapio: Ho?

Ikalawang tagapagtanong: Serapio?

Unang Tagapagtanong: Serapio?

Serapio: Ano ho?

Dalawang Tagapagtanong: Serapio ano?

Serapio: Serapio.

Unang Tagapagtanong: Serapio Serapio?

Serapio: A, hindi ho, Serapio lang.

Ikalawang tagapagtanong: (Habang sumusulat sa kwaderno) Serapio lang.

Unang Tagapagtanong: Ocupacion?

Ikalawang tagapagtanong: Ocupacion?

Serapio: Wala. Wala ho.

Unang Tagapagtanong: Ano, wala kang ocupacion?

Serapio: Wala ho.

Unang Tagapagtanong: Hindi ba isa kang pulubi?

Serapio: Oho.

Unang Tagapagtanong: Ocupacion mo ‘yon. (Susulat ang Ikalawang Tagapagtanong sa kwaderno) Classificacion.

Ikalawang tagapagtanong: Classificacion.

Serapio: Classificacion?

Dalawang Tagapagtanong: CLASSIFICACION!

Ikalawang tagapagtanong: Ano ang classificacion mo bilang pulubi? Nagmamakaawa o aliwan?

Unang Tagapagtanong: Pakunwari o karaniwan?

Ikalawang tagapagtanong: Ikaw ba’y nagrerenta?

Unang Tagapagtanong: Ng sanggol o bata?

Ikalawang Tagapagtanong: Upang akitin nga…

Unang Tagapagtanong: Ang luha ng madla?

Dalawang Tagapagtanong: ‘Yan ang uring nagmamakaawa.

Ikalawang Tagapagtanong: O tumutugtog ka ban g silindro o gitara, dram, o kahit na banda, o rondalla?

Unang Tagapagtanong: Kasama ng sayaw o kundi nama’y kanta nang madla’y maaliw at bigyan ka ng kwarta?

Dalawang Tagapagtanong: ‘Yan ang uring aliwan.

Unang Tagapagtanong: Maaari naman ding nagkukunwari ka, ika’y ipinaglihi sa isang palaka.

Ikalawang Tagapagtanong: O kung hindi naman ika’y isang palso, ngunit isang palsong palsipikado.

Dalawang Tagapagtanong: Pakunwaring bingi, bulag, pilay, pipi, madla’y madaya man ikaw nama’y yayaman. ‘yan ang uring pakunwari.

Ikalawang Tagapagtanong: Walang guni-guni ang nasa huling uri.

Unang Tagapagtanong: Mga tunay na pipi, bulag, pilay, bingi.

Dalawang Tagapagtanong: Walang guni-guni.

Unang Tagapagtanong: Wala ring salapi.

Dalawang Tagapagtanong: Talagang ganyan ang buhay ng nasa huling uri: ang uring karaniwan.

Unang Tagapagtanong: Alin ka sa apat? Nagmamakaawa o aliwan?

Ikalawang Tagapagtanong: Pakunwari o karaniwan? (Sandaling tigil)

Serapio: Ang huli ho. (Susulat ang ikalawang tagapagtanong sa kwaderno)

Unang Tagapagtanong: Ginoong Hukom, ano ang gagawin namin ngayon?

Hukom: Patibayan na ninyo ang krimen niya. (Biglang tindig ang tatlong saksi)

Tatlong Saksi: (Sa mga manonood) Patibayan na ang krimen niya. Patibayan na ang krimen niya.

Dalawang Tagapagtanong: Bueno. Ginoong Serapio, may asawa ka na ba?

Ikalawang Tagapagtanong: Isang kabiyak?

Dalawang Tagapagtanong: Isang babaing bumahagi sa puso mo? (Sandaling tigil) Babaing nakasal sa harap ng altar, sa opisina ng gatpuno, o iba pang lugar. (Katahimikan)

Unang Tagapagtanong: O ano, Ginoong Serapio, sagutin mo ang tanong.

Ikalawang Tagapagtanong: Napakasimple.

Unang Tagapagtanong: May asawa ka ba? (Sandaling tigil)

Serapio: Wala ho.

Unang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, di ka dapat mahiya.

Ikalawang Tagapagtanong: Sabihin mo ang totoo.

Unang Tagapagtanong: May asawa ka ba?

Serapio: Wala ho. (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Iibahin ko ang tanong. May asawa ka ba noon?

Dalawang Tagapagtanong: Asawa na ngayo’y nagsasaya sa bahay ng Diyos o bahay ng iba? (Katahimikan)

Unang Tagapagtanong: O ano? Malinaw na malinaw ang tanong ngayon. May asawa ka ba noon? (Katahimikan) Ginoong Serapio, nakapagtataka ‘yang katahimikan mo.

Ikalawang Tagapagtanong: May asawa ka ba noon? (Sandaling tigil)

Serapio: Oo.

Dalawang Tagapagtanong: Ayan!

Serapio: Ngunit siya’y patay na.

Unang Tagapagtanong: A, wala. Basta’t inamin mong may asawa ka na nga.

Hukom: (Pupukpukin ng Hukom ang podium niya ng dalawang beses) Magaling! (Sa mga manonood) Napakabilis ng aming mga paglilitis sapagkat lahat ng aming mga tagapagtanong ay matatalino at magagaling.

Mga Pulubi: (Biglang titindig ang mga pulubi’t papalakpak) Magagaling! Magagaling! Magagaling! (Yuyuko ang mga tagapagtanong)

Unang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, nagkaroon ka ba ng anak?

Ikalawang Tagapagtanong: Buhat sa kasal na yaon?

Unang Tagapagtanong: Buhat sa inyong pagsasama?

Ikalawang Tagapagtanong: Buhat sa inyong pag-aasawa? (Katahimikan)

Unang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, tahimik ka na naman.

Ikalawang Tagapagtanong: Wala kang sinasabi.

Unang Tagapagtanong: Wala kang imik.

Dalawang Tagapagtanong: Pasidhi nang pasidhi ang aming pananabik.

Unang Tagapagtanong: Nagkaroon ka ba ng anak? (Katahimikan)

Dalawang Tagapagtanong: Payat na payat, tuyung-tuyo pa. Walang alinlangang wala na siyang katas.

Ikalawang Tagapagtanong: Nagkaroon ka ba ng anak? (Lalapitan si Serapio ng Ikalawang Tagapagtanong)

Serapio: Ba’t ninyo tinatanong ‘yan?

Unang Tagapagtanong: Aba! Pilosopo!

Serapio: Ano ba ang krimen ko?

Dalawang Tagapagtanong: (Tatakbo ang dalawang tagapagtanong sa likod ng mesa) Ginoong Serapio!

Serapio: Patawarin ho ninyo ako ngunit -

Unang Tagapagtanong: Wala ka bang utak?

Ikalawang Tagapagtanong: Isip?

Unang Tagapagtanong: Katiting na katalinuhan? Tandaan mo kung sino ka!

Ikalawang Tagapagtanong: Isang pulubi.

Unang Tagapagtanong: Hamak.

Dalawang Tagapagtanong: Kulisap!

Unang Tagapagtanong: Sagutin mo ang tanong! Nagkaroon ka ba ng anak? (Sandaling tigil)

Serapio: Oho.

Dalawang Tagapagtanong: Ayos!

Unang Tagapagtanong: Ba’t di mo kaagad inamin na may anak ka nga?

Serapio: Ano ho ba ang krimen ko?

Ikalawang Tagapagtanong: Umupo ka. Malalaman mo rin. (Aakayin siya ng bantay sa kanyang upuan. Susulat ang Ikalawang tagapagtanong sa kwaderno.) (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Ang pangalan ng anak mo ay Sol, hindi ba?

Serapio: Oho. Paano ninyo nalaman?

Unang Tagapagtanong: Marami kaming alam tungkol sa’yo. (Sandaling tigil)

Serapio: (Sa mga manonood) Yaon din ang pangalan ng namatay niyang ina- Sol, Consuelo. Namatay ang kanyang ina nang siya’y ipanganak. Ang aming unang anak at namatay pa ang ina, isang dalagang tahimik na may ngiting nagmumungkahi ng simoy at tubig ng batis. Ang pagpanaw niya’y pagsapit ng kalungkutan. Dalawang hiyaw ang tumaginting sa aming silid sa gabing yaon: ang aking hiyaw ng hapis ng pagkamatay ni Sol, at ang hiyaw ng takot na naisilang na Sol, na naging larawan ng kanyang ina: maputi, maitim ang mga mata, madalas na nakangiti, lundag nang lundag kapag inuwian mo ng kendi, matamis, at laruan. Sana’y nakita ninyo siya. At ang kanyang halakhak, ang kanyang halakhak.-,Sol, Sol.

Dalawang Tagapagtanong: Ano? Ano? Ano? Ano? Ano?

Unang Tagapagtanong: Ano ‘yang sinasabi mo?

Serapio: Wala. Wala ho.

Unang Tagapagtanong: Huwag ka nang umarte-arte pa.

Ikalawang Tagapagtanong: Basta’t inamin mong may anak ka.

Unang Tagapagtanong: Dadrama-drama ka pa riyan.

Ikalawang Tagapagtanong: Nais pang talunin ang radio. (May mga papel na ibinigay ang Unang Tagapagtanong sa Hukom)

Hukom: Ano? Tapos na ba ang paglilitis? (pPapalakpak nang dalawang beses ang Ikalawang Tagapagtanong)

Unang Tagapagtanong: Oho. Inamin na niya na anak niya ‘yung “Sol” na ‘yun. (Ibibigay ng isang bantay sa Ikalawang Tagapagtanongang isang kahon)

Ikalawang Tagapagtanong: (Sa mga manonood) Ito ho ang kahon ng mga instrumentong ginagamit namin sa pagpaparusa sa mga kasapi. (Habang nagtatalumpati siya, maglalapg siya sa mesa ng martilyo, pait, malaking gunting, tinidor, bambo, at balarawna kukunin niya mula sa kahon) Kahangahanga itong federacion: ubod ng karunungan at pag-uunawa, sapagkat sa katotohanan ay pagkakawanggawa ang mga parusa. Halimbawa, ang pagpipi o ang pagpilay kaya. (Maglalapag siya ng bareta sa mesa) ipalagay nating bulag ang kriminal at nakikinabang dahil sa pagkabulag niya, hindi ba tataas pa ang kita niya kung pilay rin siya. Bulag na, pilay pa. At di lang siya ang makikinabang. Ang federacion din, sapagkat tataas ang kanyang abuloy sa federacion. ’Yan ang tinatawag kong maunawaing parusa: ang pinarurusahan at nagpaparusa ay kapwa nakikinabang. (maglalabas siya ng icepick) (Sa Unang Tagapagtanong): Ito ho ang icepick.

Unang Tagapagtanong: (Kay Serapio) Ano? Handa ka na ba?

Serapio: Para sa ano?

Ikalawang Tagapagtanong: Sa pagbulag.

Serapio: Ha?

Ikalawang Tagapagtanong: Sa pagbulag. Madali lang. Sanay na itong guwardiya.

Unang Tagapagtanong: Alam niya kung anong parte ng mata ang dapat unang turukin.

Serapio: Pagbulag?

Ikalawang Tagapagtanong: Huwag kang matakot.

Unang Tagapagtanong: Hindi ka matetetano.

Ikalawang Tagapagtanong: Sterilized itong icepick.

Unang Tagapagtanong: Dalhin nga ninyo siya rito. (Hihilahin ng mga bantay si Serpio)

Serapio: Ba’t ninyo ako bubulagin?

Unang Tagapagtanong: ‘Yan ang pamantayang parusa. (Tatangayin ng Ikalawang Tagapagtanong ang mga instrumento ng parusa, ang malaking aklat, at ang kwaderno. Malalaglag ang mga ito sa sahig.)

Serapio: Para sa ano?

Ikalawang Tagapagtanong: Para sa krimen mo.

Serapio: Krimen?

Unang Tagapagtanong: Huwag kang gumalaw masyado. (Bibigkasin nang sabay-sabay ang mga sumusunod na talumpati)

Serapio: Bitiwan n’yo ako! Bitiwan n’yo ako! Bitiwan n’yo ako! Nagsisinungaling kayo.

Unang Tagapagtanong: Huwag mo kaming pagbibintangan. (Bubuhatin si Serapio ng mga Bantay at ihihiga sa mesa. Hahawakan nila ang kanyang paa’t kamay. Sisigaw at papalakpak ang mga pulubi.) Hawakan mo ang kamay niya! Hawakan mo ang kamay niya!

Ikalawang Tagapagtanong: Ang ulo niya! Hawakan n’yo ang ulo niya!

Serapio: Ano ba ang krimen ko? (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Ang ano?

Ikalawang Tagapagtanong: Ano?

Serapio: Ang krimen ko, ano ang krimen ko?

Unang Tagapagtanong: Relaks lang, relaks. (Mananahimik si Serapio) O, ano ang nais mong malaman?

Serapio: Ano ho ang krimen ko?

Unang Tagpagtanong: Ang krimen mo! ‘Yun lang pala.

Ikalawang Tagapagtanong: Di mo sinabi agad. (Pupulutin niya ang malaking aklat mula sa sahig)

Unang Tagapagtanong: Sigaw ka lang nang sigaw diyan. (titindig ang dalawang tagapagtanong sa plataporma, bubuksan ng Unang Tagapagtanong ang malaking aklat, at hahanap ng pahinang mababasa ang dalawang Tagapagtanong)

Ikalawang Tagapagtanong: Ang krimen ni Mang Serapio.

Dalawang Tagapagtanong:

Ang buhay ng tao’y lansangan ng hirap;

ang mundo’y daigdig ng kirot at dahas.

Pagsasala’y sakit ng ating pagkatao,

Pag-aaruga ng bata ang krimen ni Mang Serapio.

Krimen mo mang Serapio!

Unang Tagapagtanong: At wika pa sa aming aklat:

Dalawang Tagapagtanong:

Bawal mag-aruga ng bata o asawa,

ang taunang kita’y nawawalan ng pera.

Unang Tagapagtanong: Ginagasta mo ang pera ng federacion para sa isang bata.

Ikalawang Tagapagtanong: Magpabulag ka na nang makauwi na tayo nang maaga.

Serapio: Ngunit wala naman akong batang inaaruga, a. (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Ano?

Serapio: Wala akong batang inaaruga. (Sandaling tigil)

Ikalawang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, huwag ka nang magsinungaling.

Serapio: Hindi ako nagsisinungaling.

Unang Tagapagtanong: Huwag mong lokohin itong Hukuman.

Serapio: Wala akong niloloko.

Hukom: Ang parusa sa pagbubulaan sa Hukuman ay pagpipi.

Serapio: Sinasabi ko ang katotohanan. (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Kaaamin mo lang na may anak ka.

Ikalawang Tagapagtanong: Narinig kita. Narinig ka naming lahat.

Unang Tagapagtanong: At itong anak mo’y isang babae.

Ikalawang Tagapagtanong: Ikaw mismo ang nagsabi.

Unang Tagapagtanong: Ang pangalan pa nga ay Sol.

Ikalawang Tagapagtanong: Sinabi mo ‘yan! Sinabi mo!

Unang Tagapagtanong: Hindi ba inaaruga mo siya?

Serapio: Si Sol ay patay na. (Sandaling tigil)

Unang Tagapagtanong: Ha?

Hukom: Patay na siya? Si Sol, patay na?

Serapio: Tatlong taon nang patay. Sinagasaan ng dyip. Patay na siya. Patay.

Unang Tagapagtanong: Tunay na malungkot ang iyong kuwento. Pinipiga mo ang aming puso.

Ikalawang Tagapagtanong: Walang alinlangang mahusay ka sa sining ng pangbobola.

Serapio: Patay na siya!

Unang Tagapagtanong: Magsalaysay ka sana ng kuwentong higit na kapani-paniwala kaysa riyan.

Serapio: Totoo ang sinasabi ko! (Sandaling tigil)

Ikalawang Tagapagtanong: Totoo ha? May tatlong saksi kami ginoo,tatlong saksi na nanubok sa’yo, araw, gabi.

Unang Tagapagtanong: Dalawang linggo silang nagbantay.

Ikalawang Tagapagtanong: Mga saksi sila sa krimen mo.

Serapio: Nagsisinungaling sila! Wala akong batang inaaruga.

Unang Tagapagtanong: Titignan natin.

Ikalawang Tagapagtanong: Lalabas din ang katotohanan.

Unang Tagapagtanong: Kung sila ang nagsisinungaling, sila ang paparusahan, ngunit kung ikaw ang sinungaling – (Sa mga Pulubi) Pumaritosa harap ang tatlong saksi. (Titindig ang tatlong saksi)

Hukom: (Sa tatlong saksi) Kayo na naman?

Unang Saksi: Oho.

Hukom: Kayo na lang palagi ang nagpapabulag sa iba.

Ikalawang Saksi: Talagang ganyan ho ang buhay.

Ikatlong Saksi: Manananggol lang ho kami ng kalinisan nitong federacion.

Unang Saksi: Mga taga-patnubay ng kabutihan nitong lipunan.

Hukom: Kayo ba ang unang nagsumbong ng kanyang krimen?

Unang Saksi: Oho.

Hukom: (Sa mga manonood) Pues, ayon ho sa batas ng aming federacion, kung mapapatunayan nila ang krimen ng nasasakdal, kanila ang lahat ng kasangkapan ni Ginoong Serapio at diyes porsyento ng kanyang kinikita. (Lalakad ang tatlong saksi sa plataporma. Dadaluhungin kaagad ni Serapio ang Ikalawang Tagapagtanong)

Serapio: Buwaya!

Unang Tagapagtanong: (Sa mga Bantay) hawakan ninyo siya! (Hahawakan ng mga Bantay si Serapio at hihilahin sa sulok ng acting area sa gawing kaliwa ng lugar ng mga Pulubi. Titindig ang mga saksi sa plataporma.)Bawal ditto ang kumilos nang ganyan. Igalang mo itong hukuman ginoo. (Sandling tigil) (Sa Saksi) Ngayon, mga ginoo nitong marangal na federacion, sabihin ninyo sa amin ang inyong nakita kagabi.

Tatlong Saksi: Nakita namin siya, papauwing may dalang mamantikang supot sa kilikili niya, at susulyap-sulyap sa kana’t kaliwa, takot wari ko na makita siya.

Dalawang Tagapagtanong: Takot sa waring makita siya.

Tatlong Saksi: Sinundan naming siya hanggang sa bahay niya, nagsitago kami’t narinig namin siya. Heto na, Sol, kumain ka na’t isuot mamaya ang damit mong pula.

Dalawang tagapagtanong: Heto na, Sol, kumain ka na’t isuot mamaya ang damit mong pula.

Unang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, pinagbibintangan kita ng krimen ng pag-aaruga ng bata. Bubulagin ka ngayon din!

Serapio: ‘yan ba ang inyong katibayan?

Ikalawang Tagapagtanong: Oo, masaya na kami.

Serapio: Kulang pa ‘yang katibayan n’yo.

Unang Tagapagtanong: At ano ang kakulangan?

Serapio: Si Sol, ang aking ‘”buhay” na anak. Mga tanga ang espiya ninyo!

Unang Tagapagtanong: Huwag kang magsalita nang ganyan sa harap namin.

Ikalawang Tagapagtanong: Kami’y mga opisyal nitong Hukuman.

Serapio: Akala ninyo ay nahuli na ninyo ako, ano? Akala ninyo! (Sa tatlong saksi) May isa ba sa inyong nakakita sa “buhay” na anak ko? Wala!

Ikalawang Tagapagtanong: Wala ba sa inyong nakakita sa anak niya?

Unang saksi: Narinig naman naming siyang nagsalita sa anak niya, gabi-gabi, sa buong linggong nanubok kami. (Bibigkasin nang sabayang sumusunod na talumpati. Lalapitan at kakausapin si Serapio isa-isa ang mga manonood.) At kaya namin alam na alam ang mga sinabi niya ay sapagkat -

Serapio: Nagsisinungaling silang lahat! Nagsisinungaling silang lahat! Nagsisinungaling silang lahat!

Unang Tagapagtanong: Ginoong Serapio!

Unang Saksi: Sapagkat gabi-gabi sa isang takdang oras au naririnig namin siyang paulit-ulit na nagsasabing, “Heto na, Sol, kumain ka na’t isuot mamaya ang damit mong pula,” at inuulit niya ito gabi-gabi.

Serapio: Nagsisinungaling sila! Nagsisinungaling sila nang maging kanila lahat ang mga kasangkapan ko!

Ikalawang Tagapagtanong: Ngunit nakita ba ninyo ang anak niya?

Tatlong Saksi: Hindi.

Serapio: Ha!

Ikalawang Tagapagtanong: Kung nagsisinungaling kayo mapipipi kayo, mapipipi kayo!

Unang Saksi: (Kay Serapio) Narinig ka naming nagsalita sa anak mo!

Serapio: Kung talagang buhay ang anak ko, dalhin n’yo siya rito! Dudustain pa ninyo ang alaala niya. Kailangan ba kayong makialam sa buhay ng may buhay?

Unang Tagapagtanong: Husto na ‘yan, ginoo!

Serapio: Dalhin n’yo rito ang anak ko, kung buhay pa siya! At bulagin n’yo ako.

Unang Tagapagtanong: Kami’y nagpadala na, ginoo, kanina pa, ng dalawang kasapi nitong federacion sa iyong barung-barong upang agawin ang anak mo sa karaniwang oras ng pag-uwi mo. Nakabalik na sila. (Sa mga bantay) Nasaan sila? (Titindig ang dalawang Pilay)

Ikalawang Tagapagtanong: O ano? Nasaan ang bata?

Unang Pilay: Wala.

Unang Tagapagtanong: Anong wala? Hindi ba kayo pumunta sa bahay niya?

Unang Pilay: Oho.

Ikalawang Tagapagtanong: Hindi ninyo nahuli ang anak?

Ikalawang Pilay: Wala hong bata roon.

Unang Tagapagtanong: Kung nagsisinungaling ka- (Hahampasin ang dalawang Pilay ng kanyang baston. Susukot ang mga Pilay)

Unang Pilay: Hindi ho.

Ikalawang Pilay: Wala ho kaming nakita. Wala ho.

Unang Pilay: Kundi isang baul.

Ikalawang Pilay: Itong baul ho, o. (Kakaladkarin nila ang baul sa hilagang gilid ng acting area.) (Katahimikan)

Ikalawang Tagapagtanong: Saan ninyo ito nakita?

Unang Pilay: Sa barung-barong niya.

Unang Tagapagtanong: Sa barung-barong niya.

Ikalawang Pilay: Sa isang sulok, ho.

Unang Pilay: Nakatago sa ilalim ng mga lumang sako.

Unang Tagapagtanong: Lumang sako. At hindi n’yo pa ito nabubuksan?

Unang Pilay: Hindi pa ho.

Ikalawang Pilay: Nakakandado ho.

Ikalawang Tagapagtanong: Nakakandado. (Sandaling tigil) Buksan ninyo ang baul. (Pupukpukin ng Pilay ng martilyo nang dalawang beses ang kandado ng baul)

Serapio: Wala ‘yang laman! Wala ‘yang laman! Isang lumang baul na nakita ko lang sa basurahan.

Unang Tagapagtanong: Ba’t mo tinatago Ginoong Serapio?

Serapio: Wala. Ginagamit ko sa bahay bilang upuan.

Ikalawang Tagapagtanong: At bakit nakakandado?

Serapio: nakakandado na ‘yan nang makita ko.

Unang Tagapagtanong: Nagsisinungaling ka, Ginoong Serapio. Bagung-bago ang kandado. Wala ni isang bakas ng kalawang. Ikaw ang nagkandado nitong baul.

Serapio: Nakakandado na ‘yan nang nakita ko!

Unang Tagapagtanong: Kung ganoon, Ginoong Serapio, hindi mo daramdamin ang pagbukas naming rito. (Sa Pilay) Buksan ang baul. (Dalawang hampas ng martilyo)

Serapio: Hindi! Huwag.

Ikalawang Tagapagtanong: Ginoong Serapio, pinagpapawisan ka.

Serapio: Wala ‘yang laman.

Unang Tagapagtanong: Bakit mo alam, Ginoong Serapio? Nagsinungaling ka kanina. Nabuksan mo na itong baul.

Serapio: Hindi!

Unang Tagapagtanong: Hala! Buksan mo! (Talong hampas ng martilyo)

Serapio: Huwag!

Ikalawang Tagapagtanong: Bakit, Ginoong Serapio?

Serapio: Akin ‘yang baul.

Unang Tagapagtanong: Inamin mo rin.

Serapio: Huwag ninyong buksan ‘yan.

Ikalawang Tagapagtanong: Bakit? May itinatago ka ba sa amin?

Serapio: Balewala sa inyo ang laman niyan.

Unang Tagapagtanong: titignan natin. Ituloy ang pagbukas. (Apat na hampas ng martilyo)

Serapio: Hindi n’yo dapat pakialaman ’yan! Kailangan ba kayong makialam sa buhay ng may buhay?

Unang Tagapagtanong: Sasabihin ko sa’yo kung ano ang malalahad pagbukas namin nito! Katibayan ng krimen mo!

Serapio: Wala kayong matutuklasan diyan. (Uulitin niya ang linyang ito habangnagsasalita ang unamg Tagapagtanong)

Ikalawang Tagapagtanong: Ano ang tinatago mo riyan? Ang mga damit ng anak mo? Ang mga laruan niya? Ituloy ang pagbukas! (Patuloy ang mga hampas ng martilyo habang nagsasalita ang Unang Tagapatanong at si Serapio)

Serapio: Huwag!

Unang Tagapagtanong: Wala kang kapangyarihan sa Hukuman ito, ginoo!

Serapio: Ngunit, akin ‘yang baul!

Ikalawang Tagapagtanong: E, ano? E, ano?

Serapio: Huwag ninyong buksan ‘yan!

Unang Tagapagtanong: Pigilin mo kami! Pigilin mo kami!

Serapio: Papatayin ko kayo! Papatayin ko kayo!

Ikalawang Tagapagtanong: (Sa mga Bantay) Hawakan ninyo siya!

Serapio: Ibubunyag ko kayo sa pulis! (Hihinto ang pagmamartilyo) Ibubunyag ko kayo sa pulis! Ibubunyag ko kayo at ang inyong kalupitan! Ibubunyag ko ang inyong pandaraya sa madla! Ibubunyag ko ang inyong pagmamalupit sa aming lahat; ibubunyag ko ang inyong sadyang pagpapabaya sa mga matatandang kasapi! Ibubunyag ko itong federacion sa pulis! (Katahimikan)

Hukom: (Hahampasin ng Hukom ang kanyang podium) Walang makakatulong sa’yo, Ginoong Serpio, wala! (Kakaladkarin si Serapio ng mga Bantay sa patimog-silangang sulok ng acting area. Lumupagi si Serapio.) Ni ang pulis, ang pahayagan, kahit sino man sa mundong ito. Ang mga hiyaw mo’y di maririnig; ang bawat kilos mo’y mabibigo, walang papansin sa’yo. Dumaing ka pa, at bukas makalawa, matatagpuan ang iyong magang katawan sa mga itim na bulaklak ng Pasig. (sa mga pulubi) Tandaan ninyo ‘yan! May kuwarenta pesos kayong dapat ibigay sa federacion araw-araw. At ibibigay niyo ang perang iyan sa amin. At kapag hindi, kung kayo’y nakakakita, pipitasin namin ang inyong mga mata; kung kayo’y nakakapagsalita, puputulin namin ang inyong mga dila; at kung kayo’y nakakalakad, babasagin naming ang inyong mga buto; at kung di pa rin ninyo susundin ang batas na ito, ang bawat daliri ninyo’y isa-isang tatanggalin. Malungkot nga ang buhay sa federaciong ito, ngunit kasapi na kayo hanggang kamatayan. Kamatayan lamang ang makapaliligtas sa’yo kapag sumali ka sa federciong ito. Buksan ang baul!

(Patuloy na naman ang pagmamartilyo habang nagsasalita si Serapio. Dapat lunurin ng mga hampas ng martilyo ang karamihan ng mga salita ng talumpati ni Serapio).

Serapio: Bale wala sa inyo ang laman niyan. Bale wala. Huwag na ninyong buksan. Balewala sa inyo ang laman niyan. (sandaling tigil) Hindi naman ninyo mauunawaan. Hindi naman ninyo mauunawaan. Kung tangkain kong magpaliwanag, kung tangkain kong sabihin sa inyo kung bakit, hindi naman ninyo mauunawaan. Pagtatawanan lamang ninyo ako. Anong masasabi ko sa inyo? (Sandaling tigil) Nabubulok na kamay, nabubulok na balat, nabubulok na laman, nabubulok na ugat, nabubulok na buto. (Masisira ang kandado; Katahimikan.) (Sisilip ang dalawang Tagapagtanong sa baul. Titindig ang ilang Pulubi. Itataas ng unang tagapagtanong ang isang manika.)

Unang Tagapagtanong: Manika? (tatakbo si Serapio at aagawin at hahagkan ang manika)

Serapio: Sol! Sol!

Ikalawang Tagapagtanong: Si Sol! (magtatawanan ang mga pulubi)

(Patuloy ang tawanan ng mga pulubi habang nagsasalita si Serapio. Dapat lunurin ng tanawin ang mga linya ni Serapio.)

Serapio: Sol! Sol! Anak. Anak. Sol. Anak. Ang buwan. Ang bituin. Ang langit. Sol. Sol. Anak. Ang bituin. Ang hangin. Sol. Ang langit. Hangin. Sol ko. Anak. Diwa. Imahen. Kristal at buhay. Buhay. Buhay. Sol. Anak ko. (Hihina ang tawanan ng mga Pulubi. Titigan ng buong korte si Serapio.) Larawan ni Consuelo. Sol na anak ni Sol. Sol. Kristal at diwa. (Tahimik ang buong korte.) Diwa. Diwa. Ang buwan. Ang bituin. Ang langit. Ang hangin. Ang sinag. (Mapapansin ng Unang Tagapagtanong ang mga mukha ng mga Pulubi.) Ang araw. Sol! Ang araw! Sol! Ang araw! Son na anak ni Sol! Consuelo. Anh jangin…ang araw…sol(Aagawin ng unang tagapagtanong ang manika.)

Ikalawang Tagapagtanong: (Matinis) Tatay ka ng trapo? (Tatawa ng malakas ang mga Pulubi. Matinis ang tawanan nila.)

Serapio: Bitiwan mo siya. Bitiwan mo siya.

Unang Tagpagtanong: Ginagasta mo ang pera ng federacion para rito?

Serapio: Pabayaan mo ako! Huwag mo akong pakialaman!

Ikalawang Tagpagtanong: Isang pamahid sa tae ng kabayo! (Matinis na tawanan muli.)

Serapio: Ang anak ko ay maganda! At buhay. Buhay. Ang anak ko ay buhay at ang kagandahan ng araw.

Unang Tagpagtanong: Kapok! (Hahagutin niya ang manika; katahimikan; Biglang lulundag si Serapio sa Tagapagtanong.)

Serapio: Bitiwan mo siya! (Tatakbo ang TAGAPAGTANONG sa kanyang mesa’t ihahagis ang manika sa mga Pulubi.)

Unang Tagapagtanong: Kunin mo siya! (Sisigaw ang mga Pulubi’t sasaluhin ang manika sa iba’t ibang sulok ng silid habang nagsisigaw at nagsisitawiran. Hahabulin naman ni Serapio ang manika. Mahahagis ang manika sa sahig, ngunit bago mapulot ni Serapio ang manika, sisigaw ang Unang Tagapagtanong.)

Bulagin natin siya! Bulagin! (Uulitin ng mga Pulubi ang sigaw…Kakaladkarin nila si Serapio sa plataporma. Lahat sila’y nagsisigaw at nagtatawanan. Biglang maririnig ng mga manonood ang hiyaw ng binulag na Serapio. Biglang tatahimik ang mga Pulubi’t lalayo kay Serapio. Babangon si Serapio.Duguan ang kanyang mukha. Duguan din ang mga kamay ng ilang mga Pulubi; gayundin ang kanilang mga damit. Walang-imik ang mga Pulubi’t si Serapio. Susuray-suray na lalakad si Serapio. Mararapa siya’t gagapang. Aapuhapin niya ang manika. Biglang lalabas ang mga Pulubi maliban sa tatlo. Papalibutan nila si Serapio kasama ng mga tagapagtanong. Mahihipo ni Serapio ang manika, ngunit bago niya makuha ito, sisipain ng isang pulubi ang manika sa Pulubing nasa likod ni Serapio. Uulitin itong laro ng Hipo-Sipa. Biglang titigil ang mga Pulubi’t Tagapagtanong. Lalabas ang mga Pulubi. Aakapin ni Serapio ang manika. Wala siyang imik.)

Guwardiya! Ilabas mo nga siya. (Kakaladkarin ng mga guwardiya si Serapio sa labas ng silid. Aayusin ng mga Tagapagtanong ang kanilang mga kasangkapan.)

Hukom: Paminsan-minsan na lang itong mga paglilitis.

Ikalawang Tagapagtanong: Oo nga eh. Di tulad ng dati.

Hukom: Kelan pa ang susunod?

Ikalawang Tagapagtanong: Marso pa.

Hukom: Isa pang buwan. (Lalabas ang Hukom at Ikalawang Tagapagtanong; Katahmikan.)

Unang Tagapagtanong: (Sa mga manonood) Umaasa kami na nauunawaan ninyo kung bakit kami napilitang parusahan si G. Serapio. Tinuturuan niya ang mga kasaping magkaroon ng mga haraya, ng mga pangarap, na di naman matutupad at dadagdag lamang sa kanilang lumbay. Ang ginawa niya’y nakasisira sa mga kasapi nitong federacion. Tinutulungan lang naming sila nang parusahan namin si G. Serapio. Sinusunod lamang naming ang mga batas nitong federacion. Ang ano mang federacion ay nangangailangan ng kaayusan ng mga batas. Ang maninira nitong kaayusan ay mapanganib. Ang ginawa ni Mang Serapio’y salungat sa aming mga batas. Ang ginawa niya’y pulos malisya. Ipinagtanggol lang naming ang aming kapwa tao. Ito’y dapat ninyong lubos na maunawaan, lubos na maunawaan. (Katahimikan.)

Nakita ninyo sila – isa-isang nagsialisan. Babalik din sila. Babalik.

Alam niyo, nagkamali si G. Serapio nang sinabi niyang kami’y sadyang pabaya sa mga matatandang kasapi. Ang mga matatandang kasapi, ang mga matatandang pulubi, ang siya mismong ayaw mabuhay. Pilitin mo man sila, ayaw nilang kumain, umiinom lang ng kaunting tubig araw-araw, sapagkat wala silang makita kundi karimlan sa langit at hinihintay na lang nila ang pagdapo ni Kamatayan sa kanilang durungawan. (Sandaling tigil.)

Bali-bali na an gaming pakpak. Wala sa amin ang lakas upang liparin ang napakataas na pader na kongkreto. Marahil ay ibinitin na nga ni Mang Serapio sa harap naming ang susi sa aming piitan, ngunit napakahirap hiwain ang sarili’t ilahad ang pag-ibig. Ang balon ay malalim, at sa kailaliman ang nasang lumipad at hanapin ang sinag ng araw, ngunit ang gula-gulanit na diwa’y mahinang wumawagayway lamang. (Lalabas siya.)

#